تعارض خانوادگی یکی از چالش‌های رایج در روابط خانوادگی است و می‌تواند سلامت‌روان و رضایت اعضای خانواده را تحت‌تأثیر قرار دهد. این تعارض‌ها شامل: اختلاف نظرها، سوءتفاهم‌ها، رفتارهای خصمانه، نادیده گرفتن نیازها و انتقادهای مداوم هستند.

علائم تعارض خانوادگی می‌تواند به شکل افزایش تنش، کاهش ارتباط مؤثر، کاهش صمیمیت و مشارکت، اضطراب و افسردگی در اعضای خانواده بروز کند. در موارد شدید، تعارض حل‌نشده می‌تواند منجر به انزوای فردی، کاهش عملکرد اجتماعی و مشکلات رفتاری در کودکان و نوجوانان شود.

عوامل مؤثر بر تعارض خانوادگی شامل: تفاوت‌های شخصیتی، تفاوت‌های فرهنگی و تربیتی، سبک‌های فرزندپروری، تجربه‌های تروماتیک گذشته، فشارهای اقتصادی و اجتماعی و کمبود مهارت‌های ارتباطی است. شناسایی این عوامل در مراحل اولیه می‌تواند راهبردهای درمانی مؤثر را شکل دهد.

راهکارهای علمی برای حل تعارض خانوادگی شامل: روان‌درمانی سیستمی، آموزش مهارت‌های ارتباطی، تنظیم هیجان و حل مسئله است. درمان سیستمی با نگاه به خانواده به عنوان یک سیستم، تعاملات اعضا را بررسی و الگوهای ناسازگار را اصلاح می‌کند. آموزش مهارت‌های ارتباطی شامل تکنیک‌هایی مانند: گوش دادن فعال، بازتاب احساسات طرف مقابل، استفاده از جملات «من» به جای «تو»، و جلوگیری از سرزنش و انتقاد است. این مهارت‌ها باعث کاهش سوءتفاهم و افزایش همکاری اعضای خانواده می‌شوند. تنظیم هیجان به اعضای خانواده کمک می‌کند در مواجهه با تعارض، واکنش‌های هیجانی شدید و غیرسازنده را کنترل کنند و تصمیم‌گیری منطقی داشته باشند. تمرین‌هایی مانند: تنفس عمیق، فاصله گرفتن موقت، خودآگاهی هیجانی و ذهن‌آگاهی مؤثر هستند. حل مسئله شامل: تعریف مشکل، شناسایی اهداف، ارائه گزینه‌های حل مسئله، ارزیابی و انتخاب بهترین راهکار و پایش نتایج است. این فرایند کمک می‌کند تمرکز خانواده بر راه‌حل‌ها باشد نه سرزنش یا تمرکز بر گذشته حمایت اجتماعی و ایجاد محیط پایدار و امن، کاهش فشارهای روانی و ارتقای کیفیت روابط خانوادگی را تسهیل می‌کند. همچنین، اختصاص زمان‌های باکیفیت برای فعالیت‌های مشترک و ارتباط مثبت میان اعضا می‌تواند رضایت خانوادگی را افزایش دهد.

مطالعات نشان داده‌اند؛ خانواده‌هایی که از مداخلات علمی برای حل تعارض استفاده کرده‌اند، کاهش تعارض، رضایت خانوادگی بیشتر، بهبود عملکرد اجتماعی و کاهش علائم روانی در اعضا را تجربه می‌کنند.

در نهایت، حل مؤثر تعارض خانوادگی نیازمند مشارکت فعال همه اعضا، پایبندی به تکنیک‌های درمانی، تمرین مهارت‌ها و استمرار در اجرای راهکارهاست. با این رویکرد، خانواده‌ها می‌توانند روابط سالم‌تر، پایدارتر و رضایت‌بخش‌تری داشته باشند و محیطی امن و حمایت‌کننده برای همه اعضا فراهم کنند.

منابع:

۱. Nichols, M. P., & Davis, S. D. (2020). Family Therapy: Concepts and Methods. 12th Edition. Pearson