اختلال پانیک (Panic Disorder) یک نوع اختلال اضطرابی است که با حملات ناگهانی و شدید اضطراب یا ترس مشخص می‌شود. این حملات معمولاً بدون هشدار رخ می‌دهند و با علائم جسمانی و روانی شدیدی همراه هستند که می‌توانند زندگی روزمره فرد را مختل کنند.

علائم جسمانی حملات پانیک شامل: تپش قلب، تعریق، لرزش، تنگی نفس، تهوع، سرگیجه و احساس خفگی است. علائم روانی شامل: ترس از دست دادن کنترل، ترس از مرگ یا دیوانگی و احساس غیرواقعی بودن محیط اطراف (دپرسوناسیاسیون) می‌باشد. افراد مبتلا معمولاً از وقوع حملات هراس آینده می‌ترسند و ممکن است به طور فعال از موقعیت‌هایی که احتمال حمله دارند اجتناب کنند، که این رفتار می‌تواند منجر به آگورافوبیا شود. علل اختلال پانیک ترکیبی از: عوامل ژنتیکی، زیستی و روان‌شناختی است. فعالیت بیش از حد سیستم عصبی سمپاتیک، ناهنجاری‌های نوروشیمیایی و تجربه‌های استرس‌زا یا تروماتیک در زندگی می‌توانند ریسک ابتلا را افزایش دهند.

تشخیص اختلال پانیک بر اساس معیارهای DSM-5؛ مصاحبه بالینی و ارزیابی شدت و فراوانی حملات هراس انجام می‌شود. تشخیص زودهنگام برای پیشگیری از مزمن شدن اختلال و کاهش اجتناب اجتماعی اهمیت دارد. درمان اختلال پانیک شامل دارودرمانی، روان‌درمانی و آموزش مهارت‌های مقابله‌ای است. داروهای ضداضطراب و داروهای ضدافسردگی (مثل SSRIs و SNRIs) به کاهش شدت حملات و پیشگیری از وقوع آن‌ها کمک می‌کنند. روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT) اثربخش‌ترین روش غیر دارویی است. این درمان شامل: شناسایی افکار منفی، تغییر باورهای غیرمنطقی درباره حملات، آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی و مواجهه تدریجی با موقعیت‌های اضطراب‌زا است. تمرین مهارت‌های مقابله‌ای شامل: تنفس عمیق، تمرین آرام‌سازی عضلانی، ذهن‌آگاهی و مدیریت استرس است و به فرد کمک می‌کند کنترل بیشتری بر علائم جسمانی و روانی خود داشته باشد. حمایت اجتماعی و خانواده نقش مهمی در موفقیت درمان دارد. ایجاد محیط حمایتی و کاهش فشارهای روانی، اثرگذاری درمان را افزایش می‌دهد.

مطالعات نشان داده‌اند که؛ ترکیب دارو و روان‌درمانی بیشترین اثربخشی را در کاهش شدت و فراوانی حملات هراس، بهبود کیفیت زندگی و کاهش اجتناب اجتماعی دارد.

در نهایت، اختلال پانیک یک اختلال اضطرابی قابل مدیریت است و با مداخلات علمی، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای و حمایت اجتماعی، افراد می‌توانند کنترل بیشتری بر زندگی خود داشته باشند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.

 منابع:

۱. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). Washington, DC: APA.

۲. Craske, M. G., Kircanski, K., Zelikowsky, M., Mystkowski, J., Chowdhury, N., & Baker, A. (2008). Optimizing exposure therapy for anxiety disorders: An inhibitory learning approach. Behaviour Research and Therapy, 46(1), 5–۲۷.

۳. موسسه مطالعات روان‌شناسی ایران. (۱۴۰۲). اختلال پانیک و درمان‌های علمی. تهران: انتشارات روان‌آور