تشخیص بیماری مانند سرطان منجربه مجموعه‌‌ی پیچیده، از مسائل جسمانی و روانی می شود که به نوبه خود ممکن است موجب افسردگی و اضطراب در بیماران شود.۲۵ -۲۰ درصد از بیماران مبتلا به سرطان دچارافسردگی اساسی هستند. از سویی هر چه میزان ناتوانی و درد ناشی از سرطان بیشتر شود، علائم افسردگی و دیگر سندروم‌ها بیشتر می‌شوند. عوارض دیگر این بیماری، مانند، خستگی ناشی از شیمی درمانی یا رادیو تراپی، عوارض بعد از جراحی و اختلال خواب نیز به طور گسترده‌ای، گزارش شده است.

 پژوهش‌ها  نشان داده اند که مداخلات روانی تا حد زیادی در بهبود کیفیت زندگی، توانایی‌های مقابله‌ای این بیماران، کاهش تنش‌های هیجانی و احساسات انزوا طلبانه موثر می‌باشد. دراین میان ذهن آگاهی اثربخشی خود را در ارتقا‌ی آرامش و کاهش استرس روانی نشان داده است. ذهن آگاهی براساس مراقبه‌ی بودایی اشاره به ” توجه کردن به شیوه‌ی خاص” و یا “آگاهی لحظه به لحظه” دارد. ” حالتی که فرد بدون قضاوت، احساسات، افکار و ادراکات متفاوت که از ذهن فرد عبور می‌کند را می‌پذیرد”.  تعریف عملیاتی، از ذهن آگاهی که توسط جان کابات زین ارائه شده است ” آگاهی  حاصل بر اثر توجه هدفمند، بودن در لحظه حال و بی قضاوتی به تجربیاتی که لحظه به لحظه ظهور می‌نماید “.

متداول ترین روش از ذهن آگاهی در جمعیت های بالینی بیان شده است، برنامه‌ی کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی (MBSR) است که توسط کابات زین و همکاران تهیه شده است. این برنامه یک دوره‌ی ساختار یافته ۱۰- ۸ هفته‌ای گروهی می‌باشد. بیماران به طور متوسط هفته ای یکبار در حدود ۵/۲ ساعت در جلسات شرکت می‌کنند، همراه با تکالیف ۴۵ دقیقه -ای روزانه در طول دوره‌ی اجرای مداخله.

مولفه های اصلی این برنامه شامل اسکن بدن( نظاره کردن به صورت ذهنی از پا تا سر)، تنفس آگاهانه و آگاهی از دیگر ادراکات و وضعیت‌های هاتا یوگا، با هدف پرورش ذهن آگاهی.

پژوهش‌های متفاوتی اثربخشی MBSR را برجمعیت‌های گوناگون در بیماریهای متفاوت، کاهش درد، اضطراب و رنج روانی و بهبود خلق شرح داده اند. بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان تمایل دارند که روش‌های درمانی دیگر را به دلایلی مانند کاهش استرس باهدف تقویت سیستم ایمنی، عمیق سازی شکرگزاری در مراسم مذهبی و تسکین برخی ناراحتی‌های روانی، تجربه کنند.

مطالعات کیفی نشان داده اند، بیماران مبتلا به سرطان که ذهن آگاهی را تجربه می کنند، بهبود در کیفیت زندگی این بیماران پدید آمده است و به آنان در احساس گشودگی به تجربیات جدید و ناب کمک کرده است، باعث کاهش آسیب پذیری نسبت استرس و افزایش تحمل جنبه های منفی خود و دیگران و سبب افزایش قدردانی از زندگی به عنوان یک فرایند معنادار گردیده است. در عین حال، بیماران کمتر از نظر هیجانی واکنش نشان می‌دهند و تحمل بیشتری نسبت به هیجانات قوی در حین بروز، دارند. از آنجایی که هسته‌ی اصلی ذهن آگاهی باقی ماندن در حالت آگاهی غیر قضاوت گونه در لحظه‌ی حال است، این  امر به عنوان پیامدی ناشی از تکرار مداوم  تمرینات ذهن آگاهی می‌باشد. همچنین MBSR ممکن است فاکتوری  موثر در بهبود علائم افسردگی ناشی از سرطان باشد. چنانچه در پژوهشی نشان داده شد، فاکتوری که می تواند ارتباط بین افسردگی و سرطان را تعدیل ‌نماید، مدیریت احساسات مرتبط با افسردگی است.  بعلاوه برنامه‌ی ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس، نه تنها شامل مراقبه، بلکه دارای آموزش- روانشناختی و یوگا می‌باشد.

منبع: Dianne Ledesma and Hiroaki Kumano, Psycho-Oncology